Türkiye’de sürgünler, katliamlar ve her türlü şiddet yönteminin uygulanmasıyla (kaçırmalar, zora dayalı ihtidalar, yağmalar, soygunlar ve yıkımlar) gerçekleştirilen Ermeni Soykırımı’ndan sağ kurtulanların çocukları ve torunları olan bizler;
Türkiye’nin Ermeni milletinin bu suçlar nedeniyle uğradığı zararın, kendisine ait hakları kaybedişinin, varlıklarına el konuşunun ve yaklaşık yüz yıldır beklediği adaletin sağlanmayışının tanığı ve mağduru olan bizler;
Vatanını terk etmek ve sürgüne gitmek zorunda bırakılan anne babalarımız ve atalarımız adına ve ortak vatanı Küçük Asya olan halklar arasında yapıcı ve eşitlikçi ilişkilerin gelişebilmesi için,
Benzer bir amaçla girişilebilecek eylemlere zarar vermeksizin,
Türkiye Cumhuriyeti’nden Şunları Talep Ediyoruz:
El koyulan Ermeni milli varlıklarının tam ve eksiksiz iadesi. Manastırlar, kiliseler, şapeller, mezarlıklar, hastaneler, okullar ve cemaatin ortak kullanımında olan diğer yapılar ile bunların eklentilerinden oluşan Ermeni milli varlıklarının çıkarılmış ya da tamamlanması gereken envanterleri, yayımlanmış belgelerde veya arşivlerde bulunmaktadır; bu arşivlerin başında da, bugün büyük ölçüde kapalı olan Türk devletinin arşivleri gelmektedir. Envanterler mobilyaları, özellikle de sanat eserlerini ve elyazmalarını da içermektedir.
Milli varlıklara, tıpkı emsalleri gibi, hem Ermenistan tarihine ve uygarlığına hem de Osmanlı Küçük Asya’sının zenginliğini oluşturan çokkültürlü gerçekliğe tanıklık eden çok önemli başka anıtlar da eklenmektedir.
Bu varlıkların mülkiyet haklarıyla ya da korunmak üzere doğrudan sahibine iade edilerek, İstanbul Ermeni Patrikhanesi adına ya da bunları teslim almak için Patrikhane himayesinde bu amaçla özel olarak kurulacak vakıflar yararına tescil edilmesi talep edilmektedir. Bunun için İstanbul Ermeni Patrikhanesi’nin tüzük ve imtiyazlarının genişletilmesi ve sağlamlaştırılması gerekmektedir.
Bu talep, bir yandan, yukarıda belirtilen Ermeni varlıklarının müsaderesini ve yeniden dağıtımını düzenleyen birbirinin peşi sıra çıkarılmış yasaların uygulanmasıyla, ister devletin kamusal alanında bulunsunlar, ister tüzel ya da gerçek kişiler tarafından yasal olarak tasarruf ediliyor olsunlar, bugün bu varlıkların sahibi, kiracısı ya da kullanıcısı durumunda olan tüm üçüncü tarafların zararlarının karşılanmasını gerektirmektedir; öte yandan, anıtların korunması, eski haline getirilmesi, onarılması veya yeniden inşası ya da şartların ayrıntılı bir biçimde incelenmesi sonucunda ortaya çıkacak tüm özel durumlarda zararların giderilmesi için tazmin ve telafi önlemlerinin alınmasını gerektirmektedir.
Nihayet, bu talep, önümüzdeki onyıllarda, evrensel bir fayda taşıyan bu kamusal kurtarma çalışmasına ve tazmin ve telafi girişimine kaynak sağlamak üzere, Türk devleti tarafından, uluslararası katkılara da açık olabilecek özel bir fonun oluşturulmasını gerektirmektedir; bu çalışmaya, idari muhatap ve müdahil olarak, İstanbul Ermeni Patrikhanesi çevresinde oluşturulacak bilimsel, teknik ve hukuki bir Ermeni kurulunun mutlaka ortak olması gerekecektir.
Bunların yanı sıra, Türkiye Cumhuriyeti’nden, başta Ermenice yer adları olmak üzere, bu varlıkların ve anıtların bulundukları yerlerin, daha genel olarak da, Ermenilerle meskûn mahallerin eski isimlerinin geri verilmesini; özellikle de, bu isimlerin kentlerin, köylerin ve ilgili yerlerin girişlerinde ve karayolu ağındaki ülke coğrafyasını gösteren levhalarda Ermenice olarak belirtilmesini talep ediyoruz.
Paris, 13 Nisan 2015
Kolektif 2015 : tazmin ve telafi
Union internationale des organisations terre et culture
Türkçeye çeviren: Renan Akman